Kansen van kinderen vergroten met kunst

Alweer meer dan 10 jaar geleden viel het Jooske Hommes-van Dooremalen en Cathalijne Smulders op dat er voor jonge kinderen weinig kwalitatief kunstzinnig aanbod was. Een gemis, want kunst biedt mooie kansen voor de ontwikkeling van jonge kinderen. Jooske en Cathalijne staken de koppen bij elkaar en richtten stichting Kleintjekunst op. Anno 2024 bezoeken ongeveer 26 professionele kunstenaars met hun Kleintjekunst-programma’s een groot aantal kinderdagverblijven, voorscholen, basisscholen, spelinlopen en BSO’s in Amsterdam, Haarlem en omgeving.

Kunst ervaren

Jooske kwam uit het bedrijfsleven en werd in 2013 zakelijk leider van Kleintjekunst, Cathalijne nam vanuit haar achtergrond als beeldend kunstenaar de artistieke leiding voor haar rekening. ‘We wilden jonge kinderen kunst en creativiteit ‘aan den lijve’ laten ervaren op een manier die past bij de leeftijdsgroep’, vertelt Jooske. ‘Niet door hen een dansje of een liedje te leren of een tekening met ze te maken. Maar door aan te sluiten bij de nieuwsgierigheid en de creativiteit van de kinderen zelf, met interactieve kunstprogramma’s door kunstenaars.’

Open voor nieuwe dingen

Bij de Kleintjekunst-programma’s gaat het over spelen, experimenteren en ervaren. En dat doen jonge kinderen met hun hele lichaam, met al hun zintuigen en in interactie met hun omgeving. Zij staan open voor nieuwe dingen, willen onderzoeken, hebben geen oordeel, vinden niets raar. Jooske: ‘Peuters zien een papieren zak en willen weten hoe het voelt, wat voor geluid het maakt, wat je er allemaal mee kunt doen, of je je hand er helemaal in kunt verstoppen. In feite kijken kinderen dus net zoals kunstenaars naar de wereld om hen heen; nieuwsgierig en onbevooroordeeld, niet vanuit vastomlijnde ideeën over ‘hoe iets hoort’. Daarom werkt dit samenspel tussen kunstenaars en kinderen ook zo goed. En niet alleen voor de kinderen: de kunstenaars halen uit het spel met de groepen veel inspiratie en input voor hun eigen praktijk.’

Fantasie en expressie

Kunst verrijkt in de visie van Kleintjekunst het aanbod in de opvang en nodigt kinderen uit zich breder te ontwikkelen. ‘We prikkelen de fantasie, moedigen kinderen aan nieuwe vormen van expressie te ontdekken en laten hen zoveel mogelijk kunstvormen zintuiglijk ervaren. Op jonge leeftijd zijn kinderen daar heel ontvankelijk voor. De onderzoekende, creatieve manier van denken en doen die ze tijdens de programma’s ervaren, zorgt voor veel nieuwe verbindingen in hun hersenen. Daar hebben ze later veel profijt van.’

Tekenen met klei

Tot zover de theorie. De praktijk is een feest voor kunstenaars en kinderen. Een violiste speelt bijvoorbeeld een melodie, een groepje peuters beweegt al snel mee op de muziek. Vanuit die dromerige of juist springerige dans vullen de kinderen samen een enorm vel papier met verfbewegingen, terwijl de vioolmuziek doorgaat. Verandert het tempo, dan dansen ook de kwasten langzamer of sneller over het papier. Of het programma ‘Kleispel’: op een enorm zwart zeil zitten en liggen de kinderen rond de kunstenaar die met klei in stilte vormen en bewegingen maakt. Er komt water bij, de kinderen mogen meedoen, draaien met hun handjes in de klei. Er ontstaan kleitekeningen op het zeil, een spannend reliëf. Je kunt lekker vegen en wrijven of een klein stukje klei pakken en aan de rand stilletjes je eigen knikkertjes kneden die straks over het zeil gaan rollen. Drie kwartier lang zijn 15 peuters met aandacht bezig, samen experimenteren of ontdekkingen doen in hun eigen fantasierijke wereldje.

Een andere taal

De variëteit van de Kleintjekunst-programma’s is groot, maar er zijn ook een paar vaste elementen. Kenmerkend is dat alle kinderen met de kunstenaar op de grond zitten en volop betrokken zijn, dat er gewerkt wordt met alledaagse materialen en dat er door de kunstenaars veelal non-verbaal wordt gewerkt. ‘Dat laatste is belangrijk’, vertelt Jooske, ‘zodat alle kinderen kunnen meedoen. Ook bijvoorbeeld de kinderen die nog niet zo goed Nederlands spreken. Zij hebben vaak moeite aan te sluiten bij de meer ‘talige’ onderdelen in opvang of school, zijn soms wat teruggetrokken. We zien regelmatig dat deze stille kinderen tot bloei komen tijdens onze programma’s, omdat we hen een andere taal aanreiken; een nieuwe manier om contact te maken, mee te doen en te communiceren.”

Emotionele ontwikkeling

Ook van pedagogisch medewerkers hoort Jooske regelmatig terug dat de kinderen meer een groep gaan vormen, tijdens én na het bezoek van Kleintjekunst. Dat er meer interactie is en dat kinderen die normaal niet altijd goed uit de verf komen, tijdens het programma juist een grotere rol pakken, durven te experimenteren en anderen daarin meenemen. ‘Moet je voorstellen wat dat doet voor de emotionele ontwikkeling van een kind, dat is ontzettend waardevol.’

Kleintjekunst heeft dit jaar opnieuw voor een periode van vier jaar subsidie gekregen vanuit het Amsterdams Fonds voor de Kunsten. Geweldig nieuws, want door die subsidie kunnen maatschappelijke organisaties als Impuls, Combiwel, Kinderrijk en Swazoom ook de komende jaren blijven samenwerken met dit waardevolle initiatief.

Lees hier meer over Kleintjekunst.